ایده پردازی در فرآیند تفکر طراحی

ایده پردازی حالتی از فرایند طراحی است که در آن شما بر تولید ایده متمرکز می‌شوید. از نظر ذهنی‌، فرایندی بر مبنای تفکر گسترده و باز از نظر مفاهیم و نتایج است. ایده، هم سوخت قوت اولیه و هم منبع اصلی ساخت نمونه‌های اولیه و دریافت راه حل‌های نوآورانه را به دست کاربران شما می‌دهد.

مقدمه‌ای بر راهنمای فرآیند تفکر طراحی

هدف اصلی مرحله‌ی ایده پردازی استفاده از خلاقیت و نوآوری به منظور توسعه‌ی راه‌حل‌ها است.

با گسترش فضای راه‌حل، تیم طراحی قادر خواهد بود از روش‌های معمول حل مشکلات به منظور یافتن راه‌حل‌های بهتر، ساده‌تر و رضایت بخش برای مشکلاتی که بر تجربه‌ی کاربر از محصول تاثیر می‌گذارد، فراتر رود.

در فرآیند تفکر طراحی، مرحله ایده پردازی اغلب از دو مرحله‌ی اول پیروی می‌کند که مرحله‌ی همدلی (Empathise) ‌و تعریف یا تفسیر (Define) هستند. همپوشانی قابل ‌توجهی بین مراحل تعریف و ایده پردازی یک فرآیند تفکر طراحی معمول وجود دارد. تفسیر اطلاعات و تعریف مشکل‌ها و ایده پردازی هر دو تولید راه‌حل‌ها برای مشکلات را هدایت می‌کنند. این تداخل در انواع روش‌های طراحی تیم‌ها در طول این دو مرحله وجود دارد. به عنوان مثال، سوالات تکنیک‌های Bodystorm  و «چگونه ممکن است ما…» (How might we) اغلب در هر دو مرحله مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ایده پردازی کمک می‌کند که:

• سوالات درستی بپرسید و نوآوری کنید.
• فراتر از راه‌حل‌های آشکار گام بردارید و در نتیجه پتانسیل نوآوری راه‌حل خود را افزایش دهید.
• طرز تفکر و قدرت اعضای تیم خود را گرد هم آورید.
• حوزه‌های غیر منتظره‌ی نوآوری را کشف کنید.
• حجم و تنوع را در گزینه‌های نوآوری خود ایجاد کنید.
• راه‌حل‌های واضح را از ذهن خود بیرون کنید و تیم خود را به سوی راه حل‌هایی فراتر از آن‌ها هدایت کنید.

روش‌های ایده پردازی برای دستیابی به ایده‌های مبتکرانه

صدها روش ایده پردازی وجود دارد.

برخی از روش‌ها فقط به نسخه‌های کمی تغییر یافته یا سازگار با تکنیک‌های بنیادی‌تر تغییر نام داده‌اند. در این جا مروری خلاصه بر برخی از بهترین روش‌ها خواهید داشت:

• تکنیک طوفان فکری (Brainstorm)
• Braindump
• Brainwrite
• Brainwalk
• تکنیک به چالش کشیدن فرضیات (Challenge Assumptions)
• SCAMPER
• تکنیک نقشه‌ی ذهنی (Mindmap)
• Sketch or Sketchstorm
• Storyboard
• تکنیک قیاس و تشابه (Analogies)
• Provocation
• Movement
• Bodystorm
• Gamestorming
• Cheatstorm
• Crowdstorm
• کارگاه‌های هم‌آفرینی (Co-)
• نمونه‌سازی اولیه
• مکث خلاق (Creative Pause)

تسهیل فعال

اگرچه ممکن است بسیاری از ما قبلاً در یک جلسه‌ی طوفان فکری شرکت داشته باشیم اما تسهیل جلسه‌ی ایده پردازی واقعاً کارآمد ساده نیست. ممکن است دلیلش این امر باشد که بسیاری از ما در گذشته تجربیات منفی داشته‌ایم. با این حال، جلسات ایده پردازی در واقع می‌تواند سرگرم کننده و هیجان انگیز باشد اما آن‌ها برای ثمربخش بودن نیازمند آمادگی و تمرکز اعضای تیم هستند. نشستن تیم با یک تکه کاغذ سفید و درخواست از آن‌ها برای رسیدن به ایده‌ها احتمالا منجر به شکست خواهد شد. به همین ترتیب، پافشاری هر کس بر روی ایده‌ی خود نیز احتمالا منجر به شکست خواهد شد.

مردم برای شروع این روند از لحاظ جسمی و شناختی به راهنمایی، الهام بخشی و فعالیت نیاز دارند. ایده پردازی یک فرآیند خلاق و متمرکز است. برای مشارکت کنندگان باید محیطی فراهم شود که بتوانند ایده‌های خود را به صورت آزاد، با تفکر باز و به دور از قضاوت به اشتراک بگذارند.

فضای جلسات ایده پردازی

در جلسات ایده پردازی، فراهم کردن محیطی برای کمک به ایجاد فرهنگ کار خلاق با یک فضای پر از کنجکاوی، شجاعت و تمرکز نکته‌ی مهمی است. به جای استفاده از یک اتاق هیئت مدیره با مدیرعاملی که در رأس میز قرار دارد، جلسات تفکر طراحی و ایده پردازی نیاز به فضایی دارد که در آن همه برابر باشند. اتاق ایده آل باید از فضای کافی برای افراد برخوردار باشد تا احساس راحتی کنند اما جو نباید سنگین باشد و اعضای تیم برای شنیده شدن ایده و حرفشان نیازی به فریاد زدن نداشته باشند. همچنین باید شخصی را تعیین کنید تا ایده‌های مشارکت کنندگان را جمع آوری کرده و آن‌ها را روی تخته سفید، دیوار و یا پوستر ترسیم کند. اگر این روند شروع به کند شدن کند و به نظر برسد که به بن بست رسیده شده، تسهیل‌گر باید محدودیت‌هایی را اعمال کند مثلاً:

• اگر هیچ نوار پیمایش سطح بالایی وجود نداشته باشد چه می‌شود؟
• چگونه ممکن است  اگر ۸ ساله بودیم این کار را انجام دهیم؟

از طرف دیگر ، ممکن است شما بخواهید اهدافی مانند پر کردن یک برگه‌ی طوفان فکری را در طی ده دقیقه به انجام برسانید. برای شروع درک آن چه که به تسهیل یک جلسه‌ی موفق ایده پردازی می‌انجامد، نگاهی دقیق‌تر به بهترین قوانین ایده پردازی می‌اندازیم.

قوانین طوفان فکری

در ابتدایی‌ترین سطح، یک جلسه‌ی طوفان فکری شامل جوانه زدن نکات مربوط به یک ایده‌ی اصلی است.

طوفان فکری یکی از روش‌های اصلی است که در مرحله‌ی ایده پردازی یک فرآیند تفکر طراحی معمولی به کار می‌رود. طوفان فکری راهی عالی برای ایجاد ایده‌های زیادی است که با استفاده از تفکر جمعی گروه، به چالش کشیدن یکدیگر، گوش دادن و ساختن ایده‌های دیگر باعث ایجاد ایده‌های زیادی می‌شود. این روش شامل تمرکز روی یک مشکل یا چالش در هر زمان است بدین صورت که اعضای تیم پاسخ‌ها و ایده‌های یکدیگر را با هدف تولید هرچه بیش‌تر راه حل‌های بالقوه بنا می‌کنند. سپس این‌ها می‌توانند به بهترین راه حل‌ها محدود شوند. در مرحله‌ی بعد شرکت کنندگان باید بهترین، عملی‌ترین یا خلاقانه‌ترین ایده‌ها را از گزینه‌هایی که ارائه شده‌اند انتخاب کنند. ما بهترین روش‌ها و قوانین طوفان فکری ارائه شده در انجمن طراحی استانفورد (d.school) و شرکت موفق طراحی IDEO که از تفکر طراحی تجلیل می‌کند، خلاصه کرده ایم.

۱. محدودیت زمانی تعیین کنید

۲. با یک بیانیه‌ی مشکل، نقطه نظر، سؤالات احتمالی، یک برنامه یا یک هدف شروع کنید و روی موضوع متمرکز شوید

موضوع اصلی یا هدف اصلی تمرین را مشخص کنید. به عنوان مثال:

• شما برای دستیابی به چه چیزی تلاش می کنید؟
• آیا سعی در بهبود ویژگی خاصی دارید؟
• آیا شما روی راه‌های بهبود تجربه کلی تمرکز دارید؟

مسئله‌ی اصلی را در یک بیانیه‌ی مشکل خلاصه کنید و آن را در یک جمله‌ی کوتاه «چگونه ممکن است ما» بگنجانید. حتی ممکن است شما بتوانید این کار را در یک کلمه‌ی واحد به سرانجام برسانید. ایده‌های شما باید همیشه از این عنوان مرکزی به صورت شاخه‌ای جدا شوند.

۳. در موضوع باقی بمانید

آسان استراحت کنید و جهت‌های مختلفی را در طول جلسات طوفان فکری به دست آورید، به خصوص هنگامی که در تلاش برای رسیدن به ایده‌های خود با فکر آزاد و بی قید و شرط تفکر کنید. مهم است که اعضا در موضوع باقی بمانند چراکه تمرکز ضروری است. در غیر این صورت، روند می تواند گیج کننده و کسل کننده باشد یا ایده‌ها بهم ریخته و بین راه حل‌ها برای سایر مشکلات تداخلی به وجود بیاید. همه‌ی تلاش‌ها باید توسط تسهیل‌گر صورت گیرد تا اعضا در موضوع و هدف اصلی متمرکز شوند. شما حتی ممکن است بخواهید طوفان فکری خاصی را برای حفظ موضوع و جلوگیری از قطع عضو اعضای تیم از مسیر انتخاب کنید.

۴. قضاوت نادرست یا انتقاد، از جمله موارد غیر کلامی

محیط طوفان فکری، زمان بحث یا سوال پیچی در مورد عقاید اعضای دیگر نیست؛ هر یک از اعضا مسئولیت پرورش روابط را بر عهده دارد. به همین دلیل، زمان قضاوت بعداً فرا می‌رسد. به جای مسدود کردن یک ایده، شما و سایر اعضای تیم شما تشویق می‌شوید تا ایده‌های خودتان را که از ایده‌ی سایر اعضای تیم الهام گرفته‌اید بیان نمایید.

۵. ایده‌های عجیب، احمقانه و غیر واقع بینانه را تشویق کنید

یک ‌بار دیگر، به دلیل این که طوفان فکری یک فعالیت خلاقانه است، هر یک از اعضا باید تلاش کند تا اعضای دیگر را تشویق کند و محیط راحتی ایجاد کند. تفکر آزاد ممکن است ایده‌هایی را تولید کند که از هدف دور باشند، اما طوفان فکری سبب طراحی ایده‌های بسیاری می‌شود که تا زمانی که بهترین گزینه‌ی ممکن باقی بماند، کاهش داده می‌شوند.

۶. رسیدن به کمیت

طوفان فکری به طور موثری یک تمرین خلاقانه است که در آن متفکران حوزه‌ی طراحی ترغیب می‌شوند تا تخیلات خود را فراتر از مرزهای محدود ذهنی بیان کنند. در این مرحله تأکید بر کمیت است، نه کیفیت.

۷. ایده‌های خود را بر روی ایده‌های دیگران بنا کنید و توسعه دهید

یک ایده معمولا از طرف ایده‌های دیگری هدایت می‌شود؛ با در نظر گرفتن افکار، نظرات و ایده‌های اعضای دیگر تیم در طول جلسه‌ی طوفان فکری، بینش و دیدگاه‌های جدیدی را می توان به دست آورد که به متشکل از ایده‌های خود افراد هستند. بنابراین، تیم به ساختن ایده‌هایی ادامه خواهد داد که امیدواریم به تدریج بهتر و هدفمند تر به سمت موضوع محوری سوق یابند.

۸. بصری باشید

عمل فیزیکی نوشتن چیزی یا به تصویر کشیدن به منظور تحقق یک ایده می تواند به افراد کمک کند تا ایده‌های جدیدی بیابند و یا ایده‌های مشابه را به روشی متفاوت تجسم کنند. اگر اعضای تیم به جای صرف تکیه بر روی موضوع، ایده‌ها را به خوبی تجسم کنند و آن‌ها را در زندگی روزمره تصور کنند، جلسه‌ی طوفان فکری به احتمال زیاد تکامل خواهد یافت.

۹. در هر زمان یک مکالمه

متفکران طراحی یا هدایت کنندگان جلسات طوفا فکری، باید در هر زمان بر روی یک نقطه نظر و یا گفتگو تمرکز کنند تا تفکرات خود را آشفته نکنند و دید اصلی جریان یا هدف فعلی را از دست ندهند.

روش‌های ایده پردازی برای انتخاب ایده‌ها

هنگامی که جلسه به پایان رسید، ایده‌ها باید جمع‌آوری، طبقه‌بندی، پالایش و محدود شوند.

بنابراین تیم قادر به انتخاب بهترین راه‌حل‌ها، ایده‌ها و استراتژی‌های یک فهرست است. این روش‌ها می‌توانند به شما کمک کنند بهترین ایده را در پایان یک جلسه ideation انتخاب کنید:

• رای‌گیری نقطه‌ای
• روش چهار طبقه‌بندی
• روش Bingo Selection
• نقشه‌های ایده
• حالا به چه اندازه ماتریس
• شش بار اندیشه
• دستگاه سنجش ایده Startup Lean
• معیارهای انتخاب ایده

در بخش بعدی، مقدمه‌ای کوتاه برای برخی از بهترین روش‌ها ارائه خواهیم داد.

رای گیری نقطه‌ای (Post-it Voting or Dot Voting)

در رای‌گیری نقطه‌ای، به هر یک از اعضا تعدادی رای (سه ‌تا چهار رای) اختصاص داده می‌شود تا ایده‌های مورد علاقه‌ی خود را انتخاب کنند. ایده‌هایی که در جلسات ایده پردازی ایجاد می‌شوند بر روی نوت‌های (Notes) جداگانه‌ای نوشته می‌شوند و اعضا می‌توانند با استفاده از برچسب یا علامتی برای ایجاد نقطه روی هر نوت، رای دهند و ایده‌هایی را که دوست دارند انتخاب کنند. این فرآیند به هر عضو این امکان را می‌دهد که در انتخاب ایده‌های نهایی یک نظر برابر داشته باشد و عدالت رعایت شود.

روش چهار طبقه‌بندی (Four Categories Method)

روش چهار دسته شامل تقسیم‌بندی ایده‌ها با توجه به انتزاع نسبی آن‌ها است به طوری که از منطقی‌ترین انتخاب گرفته تا کم احتمال‌ترین انتخاب. این چهار دسته عبارتند از:

• انتخاب منطقی
• لذت بخش‌ترین انتخاب
• انتخاب دوست داشتنی و عزیز
• انتخاب کم احتمال

سپس اعضا در مورد یک یا دو ایده برای هر یک از این دسته‌ها تصمیم می‌گیرند. این روش تضمین می‌کند که تیم تمام زمینه‌ها را در نظر می‌گیرد؛ از عملی‌ترین ایده تا ایده‌هایی که بیش‌ترین توانایی را برای ارائه‌ی راه حل‌های نوآورانه دارند.

روش Bingo Selection

به طور مشابه، این روش نیز اعضا را به تقسیم‌بندی ایده‌ها ترغیب می‌کند.

با این حال، در این روش، اعضای تیم به تقسیم ایده‌ها با توجه به انواع مختلف عوامل مانند کاربرد بالقوه‌ی آن‌ها در یک نمونه‌ی اولیه‌ی فیزیکی، یک نمونه‌ی اولیه‌ی دیجیتالی و یک نمونه‌ی اولیه‌ی تجربی تشویق می‌شوند.

• یادآوری مهم